W zależności od przypadku przedmiot darowizny może wejść albo do majątku wspólnego, albo do majątku odrębnego małżonków. Czym jest majątek wspólny, a czym odrębny i co wchodzi w ich skład? Jakie zasady rządzą wspólnością majątkową? Kiedy darowizna otrzymana przez małżonka będzie objęta wspólnością?
Wspólność majątkowa – podstawowe informacje
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Majątek wspólny – co wchodzi w skład?
Do majątku wspólnego należą w szczególności:
– pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
– dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
– środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
– kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej.
Majątek osobisty – czym jest i co do niego należy?
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
– przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
– prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
– przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
– prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
– przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb, lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
– wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
– przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
– prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
– przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Czy darowizna otrzymana przez małżonka wchodzi do majątku wspólnego?
Jak wynika z powyższego omówienia, czynności związane z majątkiem wspólnym małżonków objęte są szczególnym reżimem prawnym co do ich dokonywania. Dlatego też, jeżeli małżonek został obdarowany i zastanawia się, czy ten reżim obejmuje otrzymaną przez niego darowiznę, powinien uważnie przyjrzeć się umowie darowizny.
Przedmioty majątkowe nabyte przez małżonka przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę co do zasady wchodzą do majątku osobistego tego małżonka, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej.
Zgodnie z orzecznictwem: „[…] do oceny, czy darowizna wchodzi do majątku wspólnego, czy do majątku odrębnego, nie ma znaczenia decydującego, jaki jest cel tej darowizny, a jedynym kryterium jest decyzja darczyńcy. Oczywiście, jeśli darowizna dokonywana jest we właściwej formie, czyli aktu notarialnego, to z jego treści będzie wynikało, do jakiego majątku trafia. Gdy jednak darowizna jest dokonywana w sposób nieformalny, sąd powinien ocenić wolę darczyńcy (istotną w chwili dokonywania darowizny – jego późniejsze zeznania w postępowaniu o podział majątku wspólnego są tylko jednym ze środków dowodowych, bez waloru przesądzającego), uwzględniając całokształt okoliczności sprawy” (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 11 kwietnia 2019 roku, IV CSK 436/18).
Wszystko zatem zależy od tego, czy darczyńca miał wolę obdarowania obu małżonków łącznie, czy też wyłącznie jednego z nich. Przy darowiznach nieobjętych aktem notarialnym w praktyce wywnioskowanie, jaką wolę miał darczyńca może być jednak problematyczne.
W tym zakresie warto mieć na uwadze, że: „Wykazanie, iż dany przedmiot majątkowy został darowany na rzecz jednego z małżonków, jest zatem wystarczające do ustalenia, że przedmiot ten wszedł do jego majątku osobistego. W takiej sytuacji na drugim współmałżonku spoczywa ciężar wykazania okoliczności przeciwnej, a mianowicie, że przedmiotowa nieruchomość weszła jednak do majątku wspólnego, dlatego, że wolą darczyńców było obdarowanie obojga małżonków. Z tego faktu bowiem współmałżonek wywodzi skutki prawne, zatem na nim spoczywa w tym zakresie ciężar dowodu (art. 6 KC)” (postanowienie Sądu Okręgowego w Białymstoku z 23 sierpnia 2013 roku, II Ca 625/13).
