Każdemu pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego i odpłatnego urlopu wypoczynkowego, którego celem jest stworzenie możliwości dłuższego odpoczynku oraz regeneracja sił. Czy kiedy tego prawa nie uda się zrealizować można otrzymać za urlop świadczenie pieniężne? Kiedy należy się ekwiwalent za urlop?
Biorąc pod uwagę cel, jakiemu służy urlop wypoczynkowy, zasadą jest udzielanie urlopu w naturze. Trzeba też pamiętać o kwestiach związanych z terminem wykorzystania urlopu i udzielania zaległego urlopu.
Zaległy urlop trzeba wykorzystać do 30 września roku następnego
(np. zaległy urlop za 2020 należało wykorzystać do 30 września 2021)
Ekwiwalent za urlop w przepisach prawa
Przepis na podstawie którego pracownik może ubiegać się o ekwiwalent za zaległy urlop znajduje się w art. 171 Kodeksu pracy. Zgodnie z treścią obowiązujących przepisów:
W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny.
Pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego, o którym mowa w § 1, w przypadku gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Warto podkreślić, że ekwiwalent przysługuje nie tylko za niewykorzystany urlop bieżący (ustalany proporcjonalnie do przepracowanej części roku), ale również za urlop zaległy (wyrok z 24.01.1974 r. III PRN 41/73).
Wypłata ekwiwalentu za niewykorzystany urlop
Z przepisów kodeksu pracy dotyczących urlopów wypoczynkowych nie wynika wprost kiedy należy dokonać wypłaty ekwiwalentu. Kodeks Pracy wskazuje, że prawo do ekwiwalentu pracownik nabywa w momencie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Dlatego też co do zasady ekwiwalent powinien być wypłacony w ostatnim dniu zatrudnienia, ponieważ to w ostatnim dniu zatrudnienia prawo pracownika do niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany przez niego urlop. Nie ma zatem możliwości zamiany urlopu na ekwiwalent w trakcie trwania zatrudnienia.
Ekwiwalent w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Wyrok SN z dnia 29 marca 2001 r., sygn. akt I PKN 336/00
Z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. W tym też dniu rozpoczyna bieg termin przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione urlopy wypoczynkowe.
Uchwała SN z dnia 20 sierpnia 1997 r., sygn. III ZP 26/97
W przypadku rozwiązania stosunku pracy i niewykorzystania z tego powodu urlopu wypoczynkowego nabytego w pełnym wymiarze (art. 153 § 3 k.p.) pracownikowi przysługuje od dotychczasowego pracodawcy ekwiwalent pieniężny odpowiadający urlopowi w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku, w którym rozwiązano stosunek pracy, także w sytuacji, gdy nastąpiło to w związku z nabyciem przez pracownika uprawnień emerytalnych (art. 171 § 1 k.p. w związku z art. 1551 § 1 pkt 1 k.p.).
Wyrok SN z dnia 05.12.1996 r., sygn. akt: I PKN34/96
SN stwierdził, że roszczenie o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop, bez względu na to, czy chodzi o urlop bieżący, czy też zaległy, staje się wymagalne w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Wyrok z dnia 15.10.1976 r. sygn. akt I PRN 71/76
Pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu pieniężnego za nie wykorzystany urlop w dacie rozwiązania stosunku pracy.
Ustalanie wysokości ekwiwalentu
Rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy może mieć miejsce w trakcie roku kalendarzowego, co powoduje, że przy ustalaniu wysokości ekwiwalentu pieniężnego należy uwzględnić przepisy kodeksu pracy dotyczące urlopu proporcjonalnego (art. 1551 kp). W przypadku rozwiązania stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego, pracownikowi u dotychczasowego pracodawcy przysługuje urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu u niego przepracowanego, stąd wysokość ekwiwalentu będzie zależała od wymiaru przysługującego urlopu.
Źródło: www.pit.pl