Pracownicy, a także inni ubezpieczeni objęci ubezpieczeniem chorobowym, w razie choroby swojej lub członka rodziny albo macierzyństwa mają prawo do zasiłku chorobowego, opiekuńczego i macierzyńskiego. Moment, od którego nabywają to prawo, różni się w zależności od rodzaju świadczenia, a także innych okoliczności. Zasadniczo jednym z warunków, które musi spełniać ubezpieczony, jest okres wyczekiwania.
Okres wyczekiwania jest to posiadanie odpowiednio długiego nieprzerwanego okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Obecnie obowiązujące przepisy dotyczące okresu wyczekiwania wymienione są w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Wynika z nich, że ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:
-po 30 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega temu ubezpieczeniu obowiązkowo, czyli np. osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę;
-po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega temu ubezpieczeniu dobrowolnie, czyli np. osoba prowadząca działalność gospodarczą czy też zleceniobiorca.
Pracownicy zanim otrzymają zasiłek chorobowy, dostają wynagrodzenie chorobowe na podstawie art. 92 Kodeksu pracy, co oznacza, że wypłacają go z własnych środków. Zasiłek wypłacany jest ze środków ZUS i przysługuje od 34 dnia niezdolności do pracy, a w przypadku osób po 50 roku życia od 15 dnia niezdolności – w tym wypadku 14-dniowy okres wypłaty wynagrodzenia stosuje się od następnego roku kalendarzowego po roku, w którym pracownik ukończył 50 lat.
Należy też pamiętać, że do okresów nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej.
Oprócz sytuacji wymienionej powyżej, wynagrodzenie chorobowe przysługuje między innymi od pierwszego dnia:
-absolwentom szkół, uczelni wyższych oraz studiów doktoranckich, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym w ciągu 90 dni od dnia uzyskania dyplomu – zdania egzaminu;
-w sytuacji, gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze i z pracy;
-pracownikom, którzy posiadają co najmniej 10-letni staż pracy – nie dotyczy to zleceniobiorców i osób prowadzących działalność gospodarczą;
-posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
Obecnie okres wyczekiwania na zasiłek opiekuńczy i macierzyński nie został określony odgórnie przepisami prawa. Oznacza to, że pracownik ma prawo do tych zasiłków od pierwszego dnia zatrudnienia. Oczywiście najczęściej wykorzystywany od pierwszego dnia po zatrudnieniu jest zasiłek opiekuńczy, ale może też się zdarzyć, że pracodawca zatrudni kobietę, która jest w zaawansowanej ciąży i urodzi dziecko krótko po zatrudnieniu. Ale w tej sytuacji ZUS może zakwestionować fakt zatrudnienia, uważając, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru. Okres wyczekiwania na zasiłek opiekuńczy i macierzyński na ten moment nie obowiązuje, natomiast planowane zmiany znacznie ograniczą możliwości wykorzystywania tych świadczeń pieniężnych.
Obecnie obowiązujące przepisy pozwalają na wypłatę zasiłku opiekuńczego: na chore dziecko do lat 14 – 60 dni na rok, a na chorego innego członka rodziny – 14 dni na rok.
24 kwietnia 2019 r. została przyjęta Uchwała Rady Ministrów w sprawie „Wieloletniego Planu Finansowego Państwa na lata 2019-2022”. Czytamy w niej, że w celu wyeliminowania nadużyć i racjonalizacji wydatków z funduszu chorobowego planuje się od 2020 r. zmiany – tzw. że zostanie wprowadzony okres wyczekiwania na zasiłek opiekuńczy i macierzyński, który wyniesie:
-90 dni dla ubezpieczonych obowiązkowo, np. pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę;
-180 ubezpieczonych dobrowolnie, m.in. osoby prowadzące działalność gospodarczą.
ZUS planuje również automatyzację obsługi płatników składek i wypłaty zasiłków. Zakład chce przejąć wypłatę wszystkich zasiłków z ubezpieczeń społecznych. Dodatkowo, ZUS zaproponował, że zasiłki będą wypłacane na podstawie zwolnienia lekarskiego lub informacji o udzielonym urlopie macierzyńskim bez konieczności wypełniania wniosków. W dalszej perspektywie ZUS chce również przejąć obowiązek ustalania wysokości składek oraz zgłaszania i wyrejestrowania z ubezpieczeń.
Źródło: www.zus.pl, www.infor.pl, www.poradnikprzedsiębiorcy.pl