Kodeks cywilny zezwala obu stronom, zarówno zleceniobiorcy, jak i zleceniodawcy, na wypowiedzenie umowy zlecenia niezależnie od czasu, na jaki została zawarta. Mogą oni rozwiązać ją w każdym czasie – oznacza to, że po wypowiedzeniu umowa wygasa ze skutkiem natychmiastowym.
Wypowiadanie zlecenia
Każda ze stron umowy zlecenia może ją wypowiedzieć.
Sytuacja, gdy umowę wypowiada zleceniodawca, jest uregulowana w art. 746 § 1 Kodeksu cywilnego. Wynika z niego, że zleceniodawca może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jeśli jednak się na to zdecyduje, to powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. Gdy zlecenie było odpłatne, to powinien zapłacić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom. Jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien dodatkowo zapłacić odszkodowanie.
Analogicznie wygląda sprawa, gdy umowę wypowiada zleceniobiorca. Może to zrobić w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę.
Modyfikacje w umowie
Ponieważ Kodeks cywilny pozwala każdej ze stron wypowiedzieć umowę i to ze skutkiem natychmiastowym, bardzo często w umowach wprowadza się ograniczenia w tym zakresie, mające zapobiec zrywaniu kontraktów z dnia na dzień. Rozwiązania te stosuje się odpowiednio do wielu umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane odrębnymi przepisami, np. o prowadzenie księgowości, usługi reklamowe, marketingowe, w zakresie zarządzania.
Kodeks cywilny przewiduje takie modyfikacje. Wprowadza tylko jedno ograniczenie: nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów. Nie ma natomiast przeszkód, aby wprowadzić do umowy terminy wypowiedzenia, również wtedy, gdy wypowiedzenie następuje z ważnych powodów. Można też ograniczyć możliwości wypowiedzenia umowy.
Ważne powody mogą mieć charakter:
- powszechny – możemy do nich zaliczyć zdarzenia obejmujące większy obszar lub grupę ludzi, w znaczący sposób wpływające na sytuację gospodarczą lub prawną stron (na przykład zmianę prawa lub poważną zmianę stosunków społeczno-gospodarczych, jeżeli wpływa to na sposób wykonania umowy),
- indywidualny – wówczas ważnym powodem będzie czynnik wpływający na stosunki między zleceniodawcą a zleceniobiorcą, na przykład choroba strony wypowiadającej, utrata wzajemnego zaufania.
Odszkodowanie za zerwanie umowy
W przepisie dotyczącym wypowiedzenia zlecenia mowa jest o tym, że jeśli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, to druga strona może żądać odszkodowania. Trzeba przy tym pamiętać, że ogólnym warunkiem odpowiedzialności odszkodowawczej jest poniesienie szkody. Nawet jeśli wypowiedzenie umowy nastąpiło z dnia na dzień bez ważnych powodów, to może się okazać, że druga strona nie poniosła w związku z tym żadnej szkody i odszkodowanie w związku z tym jej nie przysługuje. Aby uniknąć konieczności udowadniania wysokości szkody, można wprowadzić do umowy postanowienia o karach umownych, które należeć się będą w umówionej wysokości w razie wypowiedzenia umowy bez ważnych powodów.
Sąd Najwyższy o odszkodowaniu
O tym, kiedy można żądać odszkodowania w razie wypowiedzenia zlecenia wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 maja 2002 r., sygn. akt V CKN 1030/00. Stwierdził w nim, że analiza treści art. 746 K.c. prowadzi do wniosku, iż umowa zlecenia może być rozwiązana na trzy sposoby:
1) jeżeli umowa nie stanowi inaczej, można ją wypowiedzieć w każdym czasie, a więc ze skutkiem natychmiastowym (art. 746 § 1 i 2 zdanie pierwsze K.c.),
2) za wypowiedzeniem, jeżeli taką możliwość przewidziano w umowie – w takiej sytuacji strony zrzekają się możliwości wypowiedzenia umowy w każdym czasie,
3) nawet jeżeli umowa określa terminy wypowiedzenia, można ją wypowiedzieć w każdym czasie, a więc ze skutkiem natychmiastowym – jednak tylko wtedy, gdy istnieją ku temu ważne powody; takiego uprawnienia w umowie nie można się z góry zrzec (art. 746 § 3 K.c.).
W sytuacji określonej w punkcie 1) i 3), zdaniem Sądu Najwyższego, wypowiadający zlecenie ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu (art. 746 § 1 i 2 K.c. zd. drugie). W przypadku z punktu 2), a więc gdy zachowano przewidziany w umowie okres wypowiedzenia, kwestia przyczyn wypowiedzenia nie ma znaczenia. Brak ważnych powodów nie wyłącza tu możliwości wypowiedzenia, ani nie rodzi odpowiedzialności odszkodowawczej – dochodzi po prostu do rozwiązania umowy w sposób w niej przewidziany.
Sąd Najwyższy zwrócił również uwagę na to, że jeśli przyczyną wypowiedzenia umowy jest nienależyte jej wykonywanie przez przyjmującego zlecenie, to można się domagać odszkodowania za nienależyte wykonywanie umowy niezależnie od tego, w jakim trybie wypowiedziano umowę. Nie należy tego wówczas traktować jako odszkodowanie za szkodę spowodowaną wypowiedzeniem umowy, lecz jako szkodę spowodowaną nienależytym wykonywaniem umowy. Przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, gdy potrzebne do dokonania zleconej czynności działania wykonywał niezgodnie z treścią umowy lub wymogami należytej staranności albo nie podjął w ogóle działań. Odpowiedzialność tę ponosi na tzw. zasadach ogólnych, a więc zgodnie z regułami określonymi w art. 471 K.c., z którego wynika, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej (np. umowy) nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności (art. 472 K.c.).
Źródło:
www.poradnikprzedsiebiorcy.pl
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.)
