Z biegiem czasu coraz większa liczba przedsiębiorców decyduje się na delegowanie pracowników do pracy za granicą.
Pracownicy wysłani do pracy do innych krajów członkowskich Unii, EOG lub Szwajcarii nadal mogą podlegać ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w Polsce. Potrzebne jest do tego poświadczenie formularza A1. Jednym z warunków jego uzyskania jest bezpośredni związek między przedsiębiorstwem delegującym a pracownikiem delegowanym. Wniosek o wydanie zaświadczenia na formularzu A1 może złożyć: pracownik, pracodawca lub osoba pracująca na własny rachunek.
Oddelegowanie do 24 miesięcy
Pracownicy delegowani to tacy, którzy zwykle są zatrudnieni w jednym państwie, ale zostali tymczasowo wysłani do innego państwa, by w nim pracować na rzecz swojego pracodawcy (tj. przedsiębiorstwa wysyłającego do pracy za granicę). Pracodawca, mimo że jego pracownicy będą wykonywać pracę poza firmą i do tego jeszcze w innym kraju, na mocy unijnych przepisów nadal opłaca składki na ubezpieczenia społeczne w kraju zwykłego zatrudnienia pracowników, czyli w Polsce. Może to mieć miejsce maksymalnie przez 24 miesiące. Innymi słowy, pracownicy będą podlegać nadal ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania pracy za granicą na rzecz swojego pracodawcy. Fakt zastosowania właściwego ustawodawstwa (w tym przypadku polskiego) musi być poświadczony na specjalnym formularzu A1, tj. zaświadczeniu o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej. W przypadku oddelegowania pracownika poświadcza je na wniosek pracodawcy instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie. W Polsce będzie to ZUS, a dokładnie jego terenowe jednostki organizacyjne.
W celu poświadczenia właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego pracodawca powinien wypełnić wniosek o wydanie zaświadczenia A1. Trzeba go złożyć we właściwej terytorialnie jednostce ZUS dla każdego z delegowanych pracowników. Trzeba w nim określić dane dotyczące delegowania, m.in. odpowiadając na pytanie: czy roszczenie o wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę jest kierowane do delegującego pracodawcy?
Bezpośredni związek pracownika z pracodawcą
Dla wydania poświadczenia formularza A1 muszą być spełnione warunki określone w decyzji A2 Komisji Administracyjnej ds. Zabezpieczenia Społecznego Pracowników Migrujących z dnia 12 czerwca 2009 r. W świetle tej decyzji musi istnieć bezpośredni związek między przedsiębiorstwem delegującym a oddelegowanym pracownikiem. Dla określenia czy taki związek wciąż istnieje, tj. czy pracownik podlega nadal zwierzchnictwu pracodawcy, który go oddelegował, bierze się pod uwagę szereg elementów. Chodzi tu o odpowiedzialność za rekrutację czy umowę o pracę. Pozostałe elementy, które brane są pod uwagę dla określenia bezpośredniego związku między przedsiębiorstwem delegującym a pracownikiem delegowanym, to wynagrodzenie oraz prawo do określenia charakteru pracy. W celu ustalenia, czy taki bezpośredni związek wciąż istnieje, bierze się pod uwagę następujące reguły:
– z umowy o pracę musi jasno wynikać, że wiązała i nadal wiąże obie jej strony oraz że jest ona rezultatem ustaleń, które doprowadziły do zatrudnienia,
– jedynie przedsiębiorstwo, które deleguje pracownika, może zerwać umowę o pracę (poprzez zwolnienie pracownika),
– przedsiębiorstwo delegujące ma prawo m.in. do określenia „charakteru” pracy wykonywanej przez oddelegowanego pracownika, np. podstawowej usługi, która ma być świadczona,
– obowiązek wynagrodzenia należy do przedsiębiorstwa, które zawarło umowę o pracę.
Przykład
Przedsiębiorstwo z siedzibą w Polsce wysyła na pewien czas swojego pracownika za granicę do wykonywania pracy w przedsiębiorstwie w Niemczech. Pracownik nadal posiada umowę o pracę z przedsiębiorcą z Polski.
Istota oddelegowania polega na tym, że firma z Polski jest nadal pracodawcą pracownika delegowanego, gdyż roszczenie z tytułu wynagrodzenia skierowane jest wyłącznie do niej. Ma to miejsce nawet wówczas, gdy przedsiębiorstwo z Niemiec dokonuje częściowego lub całkowitego zwrotu wynagrodzenia firmie z Polski, odliczając je od podatku jako koszty operacyjne w Niemczech.
Może się jednak zdarzyć, że składki będą musiały być opłacane również w kraju, w którym praca jest wykonywana (zgodnie z tamtejszymi przepisami). Wtedy będzie zachodzić zjawisko tzw. podwójnego ubezpieczenia społecznego.
Obywatele polscy zatrudnieni przez polskiego pracodawcę i wysłani przez niego do pracy za granicę, objęci są obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym.
| Pracownik | |
| jest skierowany przejściowo przez swojego pracodawcę na obszar drugiego państwa w celu wykonywania pracy na rzecz tego pracodawcy | |
| jest wysłany w ramach stosunku pracy zawartym z wysyłającym pracodawcą | |
| nadal funkcjonuje w ramach struktur wysyłającego pracodawcy, podlega jego poleceniom odnośnie czasu, miejsca i rodzaju wykonywanych czynności | |
| swoje roszczenia o wynagrodzenie kieruje do pracodawcy, który go wysłał do pracy za granicę |
Kiedy jest możliwe tzw. wycofanie A1?
Zaświadczenie A1 może wycofać tylko organ, który je wydał. Warunkiem wycofania jest wykazanie przez instytucję ubezpieczeniową, że dowody/oświadczenia złożone w sprawie nie były zgodne ze stanem faktycznym. Innym warunkiem może być zmiana okoliczności będących podstawą do wydania A1. Wobec tego, zasada ogólna stanowi, iż instytucja czy sąd państwa przyjmującego nie może odrzucić ani unieważnić A1. Może to zrobić tylko instytucja państwa wysyłającego, która ją wydała.
