Osoby, które posiadają prawo do renty, mogą prowadzić pozarolniczą działalność. Nie ma bowiem żadnych przepisów zakazujących rencistom tego rodzaju aktywności zawodowej. Generalnie prowadzenie pozarolniczej działalności nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych dla osób posiadających ustalone prawo do renty. Jednak pewna grupa przedsiębiorców pobierających rentę musi opłacać za siebie tzw. pełny ZUS.
Dobrowolne ubezpieczenia
Prowadzenie pozarolniczej działalności zasadniczo nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych dla osób posiadających ustalone prawo do renty. Z racji prowadzonej firmy podlegają one dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (jeśli przystąpią do nich – obowiązkowe jest wtedy dla nich ubezpieczenie wypadkowe). Tak wynika z art. 9 ust. 5 oraz art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nie mogą natomiast wnioskować o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, ponieważ podlegają mu wyłącznie osoby, dla których ubezpieczenia emerytalne i rentowe są obowiązkowe. W każdym natomiast przypadku dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność obowiązkowe jest ubezpieczenie zdrowotne. Przedsiębiorca (także z prawem do renty) jest nim objęty niezależnie od tego, czy ubezpieczeniom społecznym podlega obowiązkowo, czy dobrowolnie.
Kto musi płacić?
Zasada wynikająca z art. 9 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie dotyczy osób z ustalonym prawem do renty z tytułu niezdolności do pracy (tj. renty przyznanej na podstawie decyzji ZUS), prowadzących działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej (wpisu do CEIDG) lub innych przepisów szczególnych. Takie osoby – jako przedsiębiorcy – podlegają obowiązkowo nie tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, ale również ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Na zasadzie dobrowolności mogą być one objęte tylko ubezpieczeniem chorobowym.
Ubezpieczenia społeczne (emerytalno-rentowe i wypadkowe) są dla takich osób obowiązkowe do czasu ustalenia im prawa do emerytury. Oznacza to, że mimo osiągnięcia wieku emerytalnego, w dalszym ciągu z tytułu wykonywanej działalności przedsiębiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, co w konsekwencji nadal zobowiązuje go do opłacania składek na te ubezpieczenia. Dopiero po otrzymaniu z ZUS decyzji ustalającej prawo do emerytury taki przedsiębiorca może zaprzestać opłacania za siebie obowiązkowych składek społecznych.
Ulga w opłacaniu składki zdrowotnej
Niektórzy renciści prowadzący własną firmę mogą skorzystać z ulgi w opłacaniu składki zdrowotnej. Składki tej nie opłaca bowiem osoba, której m.in. świadczenie rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2020 r. – 2.600 zł, a w 2021 r. – 2.800 zł), o ile:
- uzyskuje ona dodatkowe przychody z działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury (obecnie kwoty 600 zł, tj. 50% z 1.200 zł) lub
- opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Przedsiębiorcy, którzy posiadają odpowiednie orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o ustalonym stopniu niezdolności do pracy, mogą też skorzystać ze zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej przewidzianego dla osób posiadających określony stopień niepełnosprawności, wynikającego z art. 82 ust. 9 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W tym zakresie niezdolność do pracy jest bowiem traktowana na równi z odpowiadającym mu orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności. Z przepisu tego wynika, że składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę zaliczoną do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności, w przypadku gdy osoba ta:
1) uzyskuje przychody z tej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury (obecnie kwoty 600 zł, tj. 50% z 1.200 zł) lub
2) opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Na równi z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności traktowane jest orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną. Natomiast na równi ze znacznym stopniem niepełnosprawności traktowane jest orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o:
- całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy emerytalnej oraz
- niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy emerytalnej.
W tym przypadku zwolnienie z obowiązku opłacania składki zdrowotnej nie jest uzależnione od wysokości pobieranego świadczenia rentowego. Wobec czego mogą z niego korzystać również renciści pobierający stosunkowo wysokie świadczenie rentowe (tj. wyższe niż kwota minimalnego wynagrodzenia).
| Obowiązkowych składek społecznych nie muszą płacić osoby, które: – mają ustalone przez ZUS prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale prowadzą działalność inną niż pozarolnicza działalność gospodarcza wykonywana na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (m.in. wspólnicy spółek jawnych, komandytowych i partnerskich, wspólnik jednoosobowej spółki z o.o.), – prowadzą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej (tj. na podstawie wpisu do CEIDG) lub innych przepisów szczególnych i pobierają rentę rodzinną, – mają ustalone prawo np. do wojskowych lub policyjnych rent inwalidzkich przyznawanych z tytułu niezdolności do służby czy rent rolniczych z tytułu niezdolności do pracy – niezależnie od rodzaju prowadzonej pozarolniczej działalności. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 ze zm.)
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej… (Dz. U. z 2020 r. poz. 1398 ze zm.)
