i preferencyjne rozliczenie samotnych rodziców
Rodzice, którzy sprawują naprzemienną opiekę nad dziećmi, często mają wątpliwości co do podziału kwoty ulgi na dzieci (zwanej również ulgą prorodzinną), czy też możliwości skorzystania z preferencyjnego rozliczenia rocznego przewidzianego dla rodziców samotnie wychowujących dzieci.
Do kwestii tej odniosło się Ministerstwo Finansów (dalej: MF) w informacji z 6 lutego 2025 r. przekazywanej do mediów na zapytania dziennikarzy (ID informacji 625292). Na pytania, kiedy i w jakich sytuacjach rodzice mogą korzystać z ulgi prorodzinnej w przypadku opieki naprzemiennej oraz czy ten rodzaj opieki daje możliwość rozliczenia PIT jako samotny rodzic, MF odpowiedziało:
„Rodzice sprawujący naprzemienną opiekę nad dzieckiem mają możliwość korzystania z ulg podatkowych. Z ulgi na dzieci (polegającej na odliczeniu od podatku) korzystają na takich samych zasadach jak pozostali podatnicy (rodzice), którzy wykonują władzę rodzicielską w stosunku do małoletniego dziecka. Zasady te określa art. 27f ustawy PIT. W konsekwencji każdy z rodziców może zastosować ulgę, pamiętając w szczególności o tym, że odliczenie (na wspólne dziecko) dotyczy łącznie obojga rodziców. Kwotę tę rodzice mogą odliczyć od podatku w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Jedynie w przypadku braku porozumienia między rodzicami – którzy zgodnie z rozstrzygnięciem sądu wspólnie wykonują władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem po rozwodzie lub w trakcie separacji (piecza naprzemienna), lub gdy miejsce zamieszkania dziecka jest takie samo, jak miejsce zamieszkania obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim – kwotę tę rodzice odliczają w częściach równych. W pozostałych przypadkach odliczenie w wysokości 100% stosuje podatnik, u którego dziecko ma miejsce zamieszkania w rozumieniu ustawy – Kodeks cywilny.
Odnosząc się natomiast do preferencyjnego opodatkowania dochodów przewidzianego dla rodziców samotnie wychowujących dzieci, to zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów administracyjnych rodzice sprawujący naprzemienną opiekę mogą być rodzicami samotnie wychowującymi dzieci. Przy czym zgodnie z przepisami ustawy PIT, jeżeli za ten sam rok podatkowy każdy rodzic (będący rodzicem samotnie wychowującym dzieci) spełnia przesłanki do określenia podatku od swoich dochodów w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy uzyskanych dochodów, prawo to może zrealizować tylko jeden rodzic i to pod warunkiem, że nie zostało mu ustalone świadczenie 800+ na zasadach przewidzianych dla rodziców sprawujących naprzemienną opiekę, czyli każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego.”
Przypominamy, iż kwestia możliwości skorzystania z preferencyjnego rozliczenia przewidzianego dla rodziców samotnie wychowujących dzieci w sytuacji sprawowania opieki naprzemiennej była już wcześniej wyjaśniana przez MF. Przykładowo, odnosząc się do wątpliwości, czy prawo do ww. preferencji przysługuje w sytuacji, gdy np. rozwiedzeni rodzice, na mocy orzeczenia sądu, dzielą się opieką nad dzieckiem i sprawują ją osobno w różnym czasie, a z tzw. 800+ korzysta tylko jedno z nich, MF w informacji z 9 lutego 2024 r. przekazywanej do mediów na zapytania dziennikarzy (ID informacji 578172) odpowiedziało:
„(…) Każdy rodzic – niezależnie od tego, czy rozwiedziony, żyjący w separacji, czy w rozłączeniu – jeżeli sprawuje naprzemienną opiekę nad dzieckiem, z racji której zostało mu ustalone świadczenie wychowawcze zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, czyli w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego (do drugiej połowy uprawniony jest drugi rodzic), na gruncie ustawy PIT jest traktowany jako osoba, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem co najmniej jedno dziecko. W konsekwencji taki rodzic nie może opodatkować swoich dochodów na zasadach przewidzianych dla osoby samotnie wychowującej dzieci.
(…) zwrot „zostało ustalone świadczenie wychowawcze zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci”, nie odnosi się do tego, czy rodzic faktycznie pobiera to świadczenie, lecz czy ma do niego prawo (zostało mu przyznane).”
Z kolei w interpelacji poselskiej z 27 czerwca 2024 r. (nr 3569), odnosząc się do stwierdzenia o odmowie przez organy podatkowe skorzystania z preferencyjnego rozliczenia, Minister Finansów wyjaśnił, że:
„(…) Co do zasady, organy podatkowe stoją na stanowisku, że w sytuacji gdy:
1) dziecko rozwiedzionych rodziców pozostaje pod stałą, codzienną opieką jednego z rodziców, z którym mieszka oraz który ma nieograniczoną władzę rodzicielską, natomiast drugi rodzic jest zobowiązany wyłącznie do płacenia alimentów lub zajmuje się dzieckiem (kontaktuje się z dzieckiem) doraźnie, gdyż ma ograniczoną władzę rodzicielską – wówczas rodzice nie wychowują dziecka wspólnie, a status rodzica samotnie wychowującego dziecko ma ten (jako jedyny), z którym dziecko zamieszkuje i który na co dzień je wychowuje;
2) żaden z rodziców nie ma ograniczonej władzy rodzicielskiej oraz oboje rodzice uczestniczą w procesie wychowawczym dziecka, ale zaangażowanie jednego z rodziców jest większe (okresy sprawowania czynności wychowawczych jednego rodzica są nieporównywalnie dłuższe niż drugiego) – wówczas rodzice nie wychowują dziecka wspólnie oraz że jeden rodzic ma status rodzica samotnie wychowującego dziecko. Co do zasady, rodzicem samotnie wychowującym dziecko w tym przypadku jest ten, który w większym stopniu uczestniczy w procesie wychowawczym dziecka;
3) rozwiedzeni rodzice są zaangażowani w równym stopniu w proces wychowawczy dziecka, czyli sprawują faktycznie opiekę naprzemienną, wówczas rodzice wychowują dziecko wspólnie i tym samym żaden z rodziców nie ma prawa do opodatkowania swoich dochodów na preferencyjnych zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dziecko. (…)”
Źródło: Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno – Finansowych nr 7 (1230) z dnia 1.03.2025
