Od 1 stycznia 2022 r. za sprawą Polskiego Ładu zmianie ulega szereg regulacji mających wpływ na system podatkowy. Od nowego roku m.in. wzrośnie kwota wolna od podatku, podwyższony będzie próg dochodów skali podatkowej (po przekroczeniu którego ma zastosowanie 32% stawka podatku), nastąpią zmiany w zasadach naliczania i odliczania składki zdrowotnej (nie będzie można odliczać tej składki od podatku).
Zmiany te ostatecznie wpłyną na wysokość podatku dochodowego/zryczałtowanego podatku opłacanego m.in. przez przedsiębiorców. Osoby te muszą zdecydować, jaką formę opodatkowania dochodów (przychodów) wybrać na 2022 r., tj. skalę podatkową, podatek liniowy, czy ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (uwaga! zgodnie ze zmianami od 2022 r. nie będzie możliwości wyboru karty podatkowej; będzie ona możliwa jedynie dla podatników kontynuujących tę formę opodatkowania).
Podatnicy, którzy w 2022 r. zamierzają zmienić formę opodatkowania dochodów/przychodów, generalnie będą mieli obowiązek poinformowania urzędu skarbowego o dokonanym wyborze w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnęli pierwszy przychód z działalności gospodarczej w roku podatkowym (czyli z reguły – do 20 lutego 2022 r.), albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód osiągną w grudniu roku podatkowego.
Skala podatkowa – jak jest obecnie, a jak ma być od 1 stycznia 2022 r.?
• Ogólne zasady obowiązujące w 2021 r.
U podatników rozliczających się według skali podatkowej, podstawą opodatkowania jest, co do zasady, dochód stanowiący nadwyżkę przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nad kosztami ich uzyskania.
Przedsiębiorcy rozliczający się w ten sposób, w trakcie roku podatkowego obliczają od dochodu (liczonego narastająco) zaliczki na podatek dochodowy, stosując stawki określone w skali podatkowej, tj. 17% dla dochodów nieprzekraczających kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali (w 2021 r. – 85.528 zł) albo 32% – dla dochodów ponad tę kwotę. Przy obliczaniu zaliczek od dochodów, które nie przekraczają kwoty stanowiącej górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej, przedsiębiorcy stosują kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 525,12 zł rocznie.
W 2021 r. – tak jak w latach poprzednich – podatek dochodowy (zaliczka na podatek) podlega obniżeniu o kwotę opłaconej przez podatnika składki zdrowotnej. Kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75% podstawy jej wymiaru. Obecnie podstawę wymiaru tej składki u przedsiębiorców stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. W 2021 r. podstawę tę stanowi kwota 4.242,38 zł. Składka zdrowotna w wysokości 9% liczona od tej podstawy wynosi więc 381,81 zł, a składka zdrowotna w wysokości 7,75% (odliczana od podatku) – 328,78 zł.
Po zakończeniu roku ww. przedsiębiorcy dokonują rocznego rozliczenia podatku. Schemat tego rozliczenia jest podobny, jak w przypadku obliczania zaliczek na podatek w trakcie roku (przy czym kwota zmniejszająca podatek, odliczana w rocznym obliczeniu podatku, maleje wraz ze wzrostem dochodów, a dla podstawy opodatkowania przekraczającej 127.000 zł – nie jest już stosowana).
Dodajmy, że podatnik opodatkowany według skali może odliczyć od dochodu m.in. straty podatkowe, składki na ubezpieczenia społeczne, jeśli nie zostały one zaliczone do kosztów (takiego odliczenia może dokonać również na etapie ustalania zaliczek na podatek), czy zastosować określone ulgi w rozliczeniu rocznym (np. ulgę na dzieci) – kwestie te tu jednak pomijamy.
• Opodatkowanie według skali podatkowej po zmianach – od 2022 r.
Od 1 stycznia 2022 r. najważniejsze zmiany, które obejmą przedsiębiorców rozliczających się według skali podatkowej, to:
- podwyższenie progu dochodów, po przekroczeniu którego ma zastosowanie 32% stawka podatku – z 85.528 zł do kwoty 120.000 zł,
- podwyższenie kwoty zmniejszającej podatek do wysokości 5.100 zł; kwota ta będzie stała; oznacza to, że dla dochodów nieprzekraczających w roku podatkowym 30.000 zł podatek wyniesie 0 zł (tj. 30.000 zł × 17% – 5.100 zł = 0 zł),
- wprowadzenie ulgi podatkowej dla tzw. klasy średniej; kwota tej ulgi będzie obliczana według wzoru:
1) (A × 6,68% – 4.566 zł) ÷ 0,17, dla A wynoszącego co najmniej 68.412 zł i nieprzekraczającego kwoty 102.588 zł,
2) (A × (-7,35%) + 9.829 zł) ÷ 0,17, dla A wyższego od 102.588 zł i nieprzekraczającego kwoty 133.692 zł
– w którym A oznacza sumę uzyskanych w ciągu roku przychodów m.in. z pozarolniczej działalności gospodarczej pomniejszonych o koszty prowadzenia tej działalności z wyłączeniem z tych kosztów składek na ubezpieczenia społeczne (uwaga! ustawodawca posłużył się w przepisie sformułowaniem „koszty prowadzenia działalności” nie definiując tego pojęcia – zakładamy, że chodzi tu o koszty uzyskania przychodów w rozumieniu ustawy o PDOF),
- brak możliwości odliczania od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne,
- składka zdrowotna będzie opłacana od dochodu z działalności gospodarczej w wysokości 9%; podstawa wymiaru tej składki za dany miesiąc nie będzie mogła być jednak niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia danego roku, czyli w 2022 r. od kwoty 3.010 zł (minimalna składka zdrowotna będzie wynosiła 270,90 zł).
Podatek liniowy – przed i po zmianie przepisów
• Zasady obowiązujące w 2021 r.
Podobnie jak w przypadku przedsiębiorców opodatkowanych według skali podatkowej, również u podatników, którzy wybrali podatek liniowy, co do zasady, podstawą opodatkowania jest dochód stanowiący nadwyżkę przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nad kosztami ich uzyskania.
Przedsiębiorcy opodatkowani podatkiem liniowym obliczają i wpłacają w trakcie roku zaliczki na podatek dochodowy według jednolitej 19% stawki. Zaliczki te są wpłacane od momentu osiągnięcia pierwszego dochodu. Przy tej formie opodatkowania nie stosuje się kwoty wolnej od podatku.
Podatek (zaliczki na podatek) – podobnie jak u osób na skali podatkowej – obniża się o kwotę opłaconej przez podatnika składki zdrowotnej (nie więcej niż 7,75% podstawy jej wymiaru), liczonej od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 75% ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Podatnicy opodatkowani podatkiem liniowym również mogą odliczać od dochodu m.in. straty poniesione w latach ubiegłych, zapłacone w roku podatkowym składki na ubezpieczenia społeczne (niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów), czy pewne ulgi podatkowe (kwestie te tu jednak pomijamy).
• Podatek liniowy po zmianach – od 2022 r.
Od 1 stycznia 2022 r. przedsiębiorców stosujących podatek liniowy obejmą następujące najważniejsze zmiany:
- brak możliwości odliczania od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne,
- składka zdrowotna będzie opłacana od dochodu z działalności gospodarczej, a jej wysokość w przypadku tych przedsiębiorców będzie wynosiła 4,9% podstawy wymiaru; podobnie jak u przedsiębiorców na skali podatkowej, składka zdrowotna w danym miesiącu nie będzie jednak mogła być niższa od 9% minimalnego wynagrodzenia.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – stare i nowe zasady ustalania
• Ogólne zasady obowiązujące w 2021 r.
Osoby prowadzące działalność gospodarczą do opodatkowania przychodów z tej działalności mogą stosować ryczałt ewidencjonowany (pod pewnymi warunkami). Prawo do tej formy opodatkowania w 2022 r. będą mieli m.in. podatnicy kontynuujący działalność, których przychody z działalności prowadzonej wyłącznie samodzielnie (lub przychody spółki) nie przekroczą w 2021 r. kwoty 9.188.200 zł (2.000.000 euro × 4,5941 zł/euro). Natomiast podatników, którzy rozpoczynają wykonywanie działalności w roku podatkowym, nie obowiązuje żaden limit przychodów.
Zryczałtowany podatek dochodowy (ryczałt) oblicza się od przychodów pomniejszonych o zapłacone składki na ubezpieczenia społeczne (pobiera się go bez pomniejszania przychodów o koszty ich uzyskania). Stawki ryczałtu zostały zróżnicowane w zależności od przedmiotu prowadzonej działalności.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaconej przez podatnika (w wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy jej wymiaru), jeżeli nie została odliczona od podatku dochodowego. Podstawa wymiaru tej składki u ww. przedsiębiorców obecnie nie może być niższa niż 75% ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Podatnicy rozliczający się w ten sposób mogą odliczyć od przychodów straty z lat ubiegłych oraz wydatki określone w art. 26 ust. 1 i art. 26h ust. 1 ustawy o PDOF, jeżeli nie zostały odliczone od dochodu lub nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym.
• Ryczałt po zmianach – od 2022 r.
W 2022 r. przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym obejmie również zmiana zasad opłacania składki zdrowotnej. Wysokość składki zdrowotnej (9%) u ww. osób będzie zależała od wysokości osiąganych przez nich przychodów. I tak, miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie stanowić:
1) kwota odpowiadająca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, osiągnięte od początku roku kalendarzowego, nie przekroczą kwoty 60.000 zł,
2) kwota ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu ww. ustawy, osiągnięte od początku roku kalendarzowego, przekroczą kwotę 60.000 zł i nie przekroczą kwoty 300.000 zł,
3) kwota odpowiadająca 180% ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu ww. ustawy, osiągnięte od początku roku kalendarzowego, przekroczą kwotę 300.000 zł.
Przychody, o których mowa, są pomniejszane o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu, na podstawie ustawy o PDOF.
Od nowego roku, podobnie jak inni podatnicy, przedsiębiorcy opłacający ryczałt ewidencjonowany nie będą mogli odliczać od zryczałtowanego podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Jaką formę opodatkowania wybrać na 2022 r.? – przykłady liczbowe
Poniżej w przykładach (dla wybranej wysokości przychodów i kosztów podatkowych) przedstawiamy w ujęciu rocznym, jakie obciążenia z tytułu podatku dochodowego/zryczałtowanego podatku oraz należnej składki zdrowotnej, przy różnych formach opodatkowania, posiada obecnie przedsiębiorca, a jakie będzie miał po uwzględnieniu zmian wprowadzanych Polskim Ładem. Tabele te mogą być pomocne przy wyborze formy opodatkowania przychodów/dochodów z działalności gospodarczej na 2022 r. Na potrzeby wyliczeń w tabelach:
1) składkę na ubezpieczenie zdrowotne (9%) należną za 2021 r. przyjęto w wysokości 4.581,72 zł, a składkę zdrowotną odliczaną od podatku – w wysokości 3.928,60 zł (uwzględniono składki zapłacone w 2021 r., w tym składkę zdrowotną za grudzień 2020 r., opłaconą w styczniu br.),
2) należną składkę zdrowotną za 2022 r. – w przypadku skali podatkowej i podatku liniowego – obliczono od całego dochodu, stosując odpowiednio stawkę 9% i 4,9%,
3) zryczałtowany podatek dochodowy został wyliczony w oparciu o stawkę ryczałtu wynoszącą 8,5% (stawka przykładowa),
4) na potrzeby ustalenia wysokości składki zdrowotnej w 2022 r. u osób opłacających ryczałt założono, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, wyniesie 5.900 zł (kwota przykładowa),
5) założono, że składki na ubezpieczenia społeczne u podatników na skali podatkowej i podatku liniowym były zaliczane do kosztów uzyskania przychodów, natomiast przy obliczaniu ryczałtu przychód został pomniejszony o składki społeczne: w 2021 r. w wysokości 12.000 zł, a w 2022 r. – 13.500 zł (kwoty przybliżone dla uproszczeń),
6) kwota ulgi dla klasy średniej została wyliczona przy założeniu, że łączna roczna kwota składek na ubezpieczenia społeczne w 2022 r. wyniesie (dla uproszczenia) 13.500 zł,
7) pominięto inne odliczenia od dochodu/podatku, w tym ulgi podatkowe.
| Przykład 1 | ||||||
| Skala podatkowa | Podatek liniowy | Ryczałt (8,5%) | ||||
| Obecnie | Po zmianie | Obecnie | Po zmianie | Obecnie | Po zmianie | |
| w zł | ||||||
| Przychody z dg | 60.000 | 60.000 | 60.000 | 60.000 | 60.000 | 60.000 |
| Koszty podatkowe | 10.000 | 10.000 | 10.000 | 10.000 | – | – |
| Dochód | 50.000 | 50.000 | 50.000 | 50.000 | – | – |
| Ulga dla klasy średniej | – | – | – | – | – | – |
| Składka zdrowotna odliczana od podatku (7,75%) | 3.928,60 | – | 3.928,60 | – | 3.928,60 | – |
| Podatek podlegający wpłacie do US | 4.046 | 3.400 | 5.571 | 9.500 | 151 | 3.953 |
| Należna składka zdrowotna podlegająca wpłacie do ZUS | 4.581,72 | 4.500 | 4.581,72 | 3.250,80*) | 4.581,72 | 3.823,20 |
| Razem podatek do US + należna składka zdrowotna | 8.627,72 | 7.900 | 10.152,72 | 12.750,80 | 4.732,72 | 7.776,20 |
| *) | kwota rocznej minimalnej składki zdrowotnej |
| Przykład 2 |
| Skala podatkowa | Podatek liniowy | Ryczałt (8,5%) | ||||
| Obecnie | Po zmianie | Obecnie | Po zmianie | Obecnie | Po zmianie | |
| w zł | ||||||
| Przychody z dg | 180.000 | 180.000 | 180.000 | 180.000 | 180.000 | 180.000 |
| Koszty podatkowe | 60.000 | 60.000 | 60.000 | 60.000 | – | – |
| Dochód | 120.000 | 120.000 | 120.000 | 120.000 | – | – |
| Ulga dla klasy średniej | – | 98,53 | – | – | – | – |
| Składka zdrowotna odliczana od podatku (7,75%) | 3.928,60 | – | 3.928,60 | – | 3.928,60 | – |
| Podatek podlegający wpłacie do US | 21.554 | 15.283 | 18.871 | 22.800 | 10.351 | 14.153 |
| Należna składka zdrowotna podlegająca wpłacie do ZUS | 4.581,72 | 10.800 | 4.581,72 | 5.880 | 4.581,72 | 6.372 |
| Razem podatek do US + należna składka zdrowotna | 26.135,72 | 26.083 | 23.452,72 | 28.680 | 14.932,72 | 20.525 |
| Przykład 3 |
| Skala podatkowa | Podatek liniowy | Ryczałt (8,5%) | |||||
| Obecnie | Po zmianie | Obecnie | Po zmianie | Obecnie | Po zmianie | ||
| w zł | |||||||
| Przychody z dg | 500.000 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | |
| Koszty podatkowe | 150.000 | 150.000 | 150.000 | 150.000 | – | – | |
| Dochód | 350.000 | 350.000 | 350.000 | 350.000 | – | – | |
| Ulga dla klasy średniej | – | – | – | – | – | – | |
| Składka zdrowotna odliczana od podatku (7,75%) | 3.928,60 | – | 3.928,60 | – | 3.928,60 | – | |
| Podatek podlegający wpłacie do US | 95.242 | 88.900 | 62.571 | 66.500 | 37.551 | 41.353 | |
| Należna składka zdrowotna podlegająca wpłacie do ZUS | 4.581,72 | 31.500 | 4.581,72 | 17.150 | 4.581,72 | 11.469,60 | |
| Razem podatek do US + należna składka zdrowotna | 99.823,72 | 120.400 | 67.152,72 | 83.650 | 42.132,72 | 52.822,60 | |
Według wyliczeń naszej redakcji, dla podatników, których dochody (bez składek społecznych) nie przekraczają ok. 135.000 zł, w 2022 r. bardziej „opłacalna” będzie skala podatkowa, a przy wyższych dochodach – podatek liniowy. Alternatywą może być także ryczałt ewidencjonowany, ale tu trzeba dodatkowo uwzględnić, jak wysokie koszty podatnik ponosi oraz jaka stawka ryczałtu jest dla niego właściwa.
Wybierając formę opodatkowania dochodów/przychodów należy również pamiętać o ulgach i preferencjach podatkowych przysługujących podatnikom. Przykładowo od dochodów z działalności gospodarczej opodatkowanych podatkiem liniowym nie można odliczyć ulgi na dzieci. Podatnicy ci nie mają również możliwości, aby skorzystać ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem. Ta sama zasada dotyczy podatników osiągających przychody z działalności gospodarczej opodatkowane ryczałtem ewidencjonowanym. Te ograniczenia mogą w znaczny sposób wpłynąć na opłacalność danej formy opodatkowania.
Nadmieniamy, że niektórzy podatnicy rozważają też przekształcenie działalności indywidualnej, czy prowadzonej w formie spółki osobowej, w spółkę z o.o. Ma to na celu „ucieczkę” od opłacania składki zdrowotnej od dochodu (w jednoosobowej spółce z o.o. taka składka będzie liczona od przeciętnego wynagrodzenia, a wspólnicy wieloosobowych spółek z o.o. w ogóle nie będą płacić ww. składki). Trzeba jednak pamiętać, że w spółce z o.o. występuje tzw. podwójne opodatkowanie (na etapie spółki, a potem – od wypłaconej dywidendy). Ponadto obowiązki spółki z o.o. są bardziej rozbudowane (m.in. takie spółki muszą prowadzić księgi rachunkowe). Te wszystkie kwestie podatnicy powinni uwzględnić, decydując się na przekształcenie w spółkę z o.o.
